Czym są inteligentne kontrakty (smart contracts)?

Technologia blockchain wkradła się do naszego życia i – jak wszystkie inne Wielkie Technologie – zaczyna je zmieniać. Tak jak sztuczna inteligencja przybiera różne formy. Jedną z tychże są smart kontrakty na blockchainie. Pojęcie to zyskało na popularności w świecie nowoczesnych, zdecentralizowanych finansów. Czym jednak są owe inteligentne kontrakty i jak działają? W tym tekście przyjrzymy się temu tematowi.

Definicja i zasady działania DeFi

Nim przejdziemy do tematu smart kontraktów (smart contracts), musimy dowiedzieć się, czym są zdecentralizowane finanse (w skrócie: DeFi). Ta wiedza pozwoli nam łatwiej zrozumieć istotę głównego tematu tego tekstu.

DeFi to system finansowy, który opiera się na blockchainie. To ostatnie ma swoje konsekwencje. Obecny, „stary” świat finansów opiera się na pośrednictwie. Jeżeli chcemy wysłać pieniądze za pomocą banku, korzystamy tym samym z tzw. strony trzeciej. Innymi słowy, pomiędzy nami a odbiorcą płatności jest jakaś instytucja – czy to bank, czy poczta, czy jeszcze inny podmiot zajmujący się transferem pieniędzy.

Blockchain eliminuje jakichkolwiek pośredników, w tym też tych finansowych. Dzięki zastosowaniu modelu DeFi, użytkownicy mogą korzystać z różnorodnych usług finansowych, takich jak pożyczki, wymiana walut, trading, a nawet ubezpieczenia, bez konieczności polegania na tradycyjnych instytucjach finansowych. Gwarantuje to zarazem transparentność i bezpieczeństwo. DeFi mają jednak i inne zalety.

Choć w naszym kraju tego nie odczuwamy, w skali całego kraju wiele osób nadal nie ma możliwości założenia konta w banku. Problem nie jest wydumany, bowiem może dotyczyć… ponad połowy ludzkości. Według Banku Światowego w 2021 r. w skali globalnej konta bankowego czy w instytucji finansowej nie posiadało około 1,4 mld osób. To aż 24 proc. wszystkich ludzi na Ziemi!

W tym samym czasie problem dotyczył – według NBP – 10% Polaków. O ile w przypadku naszego kraju to kwestia pewnego zacofania technologicznego, zapewne głównie osób starszych, tak w niektórych regionach globu chodzi o to, że banki nie chcą w nich inwestować i otwierać swoich oddziałów.

W tym właśnie momencie cali na biało wchodzą programiści blockchaina i pomogą rozwiązać realny, opisany powyżej problem. Rozwiązania DeFi nie są bowiem ograniczone tylko dla wybranych. Zdecentralizowane usługi finansowe dostępne są dla każdego, niezależnie od geograficznego położenia, statusu społecznego czy historii kredytowej.

Ponadto użytkownicy DeFi mają pełną kontrolę nad swoimi aktywami, są niezależni od pośredników finansowych.

DeFi mogą być interesujące nie tylko dla osób nieubankowionych. Blockchain oferuje bowiem też wysoki poziom bezpieczeństwa.

Problemem są takie kwestie jak np. brak regulacji tego nowego rynku czy nadal dość wysokie koszty transakcji. Wraz z rosnącą popularnością DeFi, koszty transakcji na niektórych blockchainach bywają wysokie, co utrudnia dostęp do takich usług dla niektórych użytkowników.

Smart contracts: co to, jak to działa?

Teraz, gdy opisaliśmy już to, czym jest DeFi, fundament rynku smart kontraktów, możemy wejść na temat smart kontraktów. Te są programami komputerowymi działającymi na blockchainie, które wykonują określone działania na podstawie ustalonych z góry warunków.

Łańcuch bloków gwarantuje ich niezawodność, bezpieczeństwo i przejrzystość zawieranych na ich bazie transakcji. Inteligentne kontrakty są samorealizujące. W praktyce oznacza to, że po spełnieniu określonych warunków automatycznie wykonywane są określone działania.

Podstawową różnicą między smart kontraktami a tradycyjnymi kontraktami jest to, że smart kontrakty nie wymagają zaufanego pośrednika (trzeciej strony) do ich egzekucji. Przykładowo, można byłoby wykorzystać ten model do sprzedaży mieszkania. Po uiszczeniu kryptowalut za nieruchomość, ta  przechodziłaby (w postaci NFT jako dowodu własności) na rzecz nowego właściciela.

Jednym z najważniejszych obecnych zastosowań smart kontraktów w świecie DeFi jest automatyzacja i ułatwienie procesów związanych z pożyczkami i kredytami. Dzięki inteligentnym umowom możliwe jest tworzenie platform, na których użytkownicy mogą pożyczać i udzielać sobie wzajemnie pożyczek. Cały proces jest przeprowadzany w pełni zautomatyzowany sposób, na podstawie z góry zdefiniowanych warunków. W praktyce przypomina to trochę społeczny system pożyczkowy. Tyle że, jak wspomnieliśmy, we pełni zautomatyzowanej formie.

Smart kontrakty na blockchainie (smart contracts on blockchain) umożliwiają również tworzenie zdecentralizowanych giełd, na których użytkownicy mogą wymieniać cyfrowe aktywa. Dzięki nim eliminowane są tradycyjne pośrednictwo i ograniczenia związane z scentralizowanymi giełdami (konieczność przechodzenia procedur AML/KYC). Transakcje są bezpieczne, transparentne i wykonywane automatycznie, co przyspiesza procesy wymiany. Giełdy/kantory tego typu niejako parują od razu ze sobą sprzedających z kupującymi, do tego – co jest standardem na rynku blockchaina – przy zachowaniu ich anonimowości.

Innym obszarem, w którym smart kontrakty mają duże zastosowanie, jest tworzenie platform stakingowych i yield farmingowych. Użytkownicy mogą deponować swoje cyfrowe aktywa na takich platformach i otrzymywać w zamian dodatkowe korzyści w postaci odsetek lub nowych tokenów. Smart kontrakty automatycznie zarządzają procesem stakingu i rozliczania nagród. To z kolei rozwiązanie jest alternatywą dla lokat bankowych.

Oczywiście zastosowanie inteligentnych umów w realnej gospodarce wymagałoby zmian w prawie i legalnego obejścia strony pośredniczącej (trzeciej) w transakcjach.

Bezpieczeństwo smart kontraktów

Mimo że smart kontrakty niosą za sobą wiele korzyści, nie można zapominać o pewnych rodzajach ryzyka, jakie są związane z ich wykorzystaniem. Błędy programistyczne w kodzie mogą doprowadzić do utraty środków lub innych problemów. Dlatego tak ważne jest przeprowadzenie wnikliwych audytów i testów przed wdrożeniem takich rozwiązań i wprowadzeniem ich na rynek.

Istnieje również ryzyko ataków hakerskich lub wykorzystania luk w kodzie. W przeszłości miały miejsce przypadki kradzieży znacznych ilości środków właśnie z powodu błędów w smart kontraktach. Dlatego niezwykle istotne jest staranne zaprojektowanie i przetestowanie inteligentnych umów oraz monitorowanie ich działania.

Podsumowanie

Smart kontrakty na blockchainie to programy, które automatyzują procesy finansowe i działają na zasadzie „kod jest prawem”. Stanowią one fundament ekosystemu DeFi, umożliwiając tworzenie nowych produktów finansowych, takich jak pożyczki, zdecentralizowane giełdy i platformy stakingowe.

Jednakże, niezależnie od ich zalet, konieczne jest zachowanie ostrożności i przeprowadzenie odpowiednich audytów w celu zapewnienia bezpieczeństwa i niezawodności smart kontraktów. W przyszłości można oczekiwać dalszego rozwoju tej technologii i większej integracji smart kontraktów z tradycyjnym sektorem finansowym.

Pamiętajmy też, że dalszy rozwój tego rynku będzie wymagał zmian w prawie, na które muszą pozwolić politycy. Może być to trudne, bowiem DeFi to zagrożenie np. dla notariuszy, firm kredytowych czy banków. Jak jednak pokazuje historia, rozwoju technologii, które są bardziej wydajne nie da się na dłuższą metę powstrzymać.